Ь ve Ъ harfleri
Merhaba arkadaşlar. Rusça dil kursuna devam ediyoruz. Bu dersimiz rus alfabesindeki Ь ve Ъ harfleri konusudur.
Bu dersimizin konusu Rus alfabesindeki sertlik işareti olan - "ъ" harfinden ve Rus yumşaklık işareti olan - "ь" harflerindir. Bu harflere rusçada мягкий знак harfi ve твердый знак harfi denir. "ъ" ve "ь" harfleri herhangi bir sesi temsil etmez. Sertlik işareti olan "ъ" - kendinden önce gelen sesli harfin sert okunmasını sağlar. Yumuşaklık işareti "ь" ise - kendinden önceki sesli harfin yumuşak okunmasını sağlar.Bu harflere ayırma harfleri de denir. İsimlerinden de anlaşılacağı gibi, bu harfler kendilerinden önce gelen harfi yumuşatır - "ь" örneğinde veya sertleştirir - "ъ" örneğinde. Ayrıca daha önceki derslerimizden birinde söylediğimiz gibi rus dilindeki ъ ve ь ayırıcıları kendisinden sonra gelen "я", "е", "ё", "ю" harflerinin ilk sesi ünsüz [ й ] olmak üzere 2 sesle telaffuz edildiğini belirtir.
ъ harfi
Öncelikle "ъ" harfinden bahsedelim. "ъ" harfi de yumşaklık işareti gibi ünlü sesi ünsüz sesten ayırır. Buradaki fark, söylediğimiz gibi yumşaklık işaretinden farklı olarak kendisinden önce gelen ünsüzü yumuşatmamasıdır. Bu nedenle, adı sertlik işaretidir. Örneğin, "съел" kelimesi sertlik işareti kullanır. Burada önceki "c" sesi sert bir ünsüzdür.
Sertlik işareti yalnız "я", "е", "ё", "ю" harflerinden önce gelir. Ama ne zaman? Her zamanmı bu harflerden önce gelir? Tabii ki değil. Bunun için bir takım şartlar vardır: 1. Sertlik işareti ünsüz ile biten ön eklerden sonra gelir ve ön ekini kelimenin kökünden ayırır. Örneğin, "подъезд" kelimesinde de görebileceğiniz gibi, "под" ön eki ile "езд" kökü arasında sertlik işareti kullanılır (burada "ехать" kelimenin köküdür). Buradaki "под" kelimesinin bir ünsüzle bittiğine dikkat edin. 2. Sertlik işareti aynı zamanda birinci tarafı "двух-", "трех-", "четырех-" sayı olan birleşik kelimelerde de kullanılır. Örneğin: "трехъярусный". 3. Ve sonuncu şart - rus diline geçmiş yabancı kelimelerde, yabancı ön ekileri olan "аб-, ад-, диз-, ин-, интер-, кон-, контр-, об-, суб-, транс-" ön ekilerinden sonra sertlik işareti kullanılır. Örneğin: "адъютант", "инъекция", "объект", "субъект", "трансъевропейский" ve s. "Трансарктический" kelimesine dikkat etsek o zaman, burada sertlik işareti kullanılmamışdır. Sebebi - dediyimiz gibi sertlik işareti yalnız "я", "е", "ё", "ю" harflerinden önce gelir, "Трансарктический" kelimesinde ise "Транс" ön ekinden sonra "арктиka" kelimesinin ilk harfi olan "a" harfi kullanılmışdır, lakin aynı kuralın başka kelimesine dikkat etsek, örneğin "трансъевропейский" kelimesinde burada "Транс" ön ekinden sonra gelen "европa" kelimesi "e" harfi ile başlanır, demekki, bunların arasında sertlik işareti ayırıcısı kullanılmalıdır.
ь harfi
Şimdiyse "мягкий знак" harfinden konuşalım. Adından göründüyü gibi bu harf kendisinden önce gelen harfi yumşaltır. Bunu örnek üzerinde aydınlatalım. Örneğin, "ученье" kelimesinde ь harfi kullanılır. Dikkat etseniz "ь" harfi kendinden önce gelen "н" ünsüzünü yumşaltmışdır ve "н" sesini "e" sesindən ayırmışdır. Talaffuza dikkat edin. Şimdiyse yumuşaklık işaretini bu kelimeden alalım, o zaman - "учене" gibi telaffuz edilicek. Bu kelime neinki doğru telaffuz olunmadı, hiç Rus dilinde böyle bir kelime bile yok.
Böylelikle yumuşaklık işareti kelimenin ortasında (lakin, ön eklerden sonra deyil), telaffuzda ünsüzü hemin ünsüzden sonra gelen "и", "е", "ю", "я" harflerinden ayırmak için kullanılır: "карьер, вьюн, бурьян, подьячий, семья, ружье, ночью, чья, пью, шью."
Aynı zamanda мягкий знак harfi kelimenin sonunda da kullanılır. Yani bu harfe ayırıcı desek de bu her zaman "ученье" kelimesinde olduğu gibi ayrıcı gibi kullanılmaya da bilir. "Огонь" kelimesinde "мягкий знак" harfi skelimenin sonunda kullanılmıştır ve o herhangi bir harfi ayırmıyor, yani ondan sonra bu kelimede ayrılası harif de yokdur. Burada yumuşaklık işareti sadece kendisinden önce gelen sesi yumşaltır.
Bu harfe biraz dikkatli yanaşmak lazım, çünki bu harfin kelimede kullanılıb kullanılmaması kelimenin başka mana verməsi ilə də sonuçlana bilir. Örneğin:"хорь" (gelincik hayvanı) kelimesindeki "ь" harfini alsak bu kelime tam başka bir mana bildirecek. Diğer bir örneye bakalım - "Уголь" (kömür) kelimesindeki "ь" harfini alsak o zaman, "Угол" (köşe) manasını bildirecektir.
Kelimenin ortasında yumşak "л" ünsüzünden sonra "мягкий знак" harfi kullanılır. Ancak, eğer bu çift "л" ünsüzü olarsa o zaman "мягкий знак" harfi kullanılmaz. Örneğin: "гулливый, аллея, иллюзия.".
Bir şey de söyleyim, bazi yabancı dillerden rus diline geçmiş yabancı kelimelerde "ь" harfi "o" harfinin karşısında da kullanılır: "батальон, бульон, гильотина, карманьола, компаньон, миньон, павильон, почтальон, шампиньон."
Aynı zamanda yumşaklık işareti kelimede ayırıcı görevi yapmadığı halde kullanılıyorsa demek ki "мягкий знак" harfinin gramer özelliği vardır, yani, bu harf ismin cinsiyetini gösterir. Rusça'da isimler cinsiyete göre erkek, kadın ve orta cinsiyet olmak üzere 3 kısma ayrılır. İsimleri gelen derslerimizde öğrenerken bundan detaylı olarak bahsedeceğiz. Ancak şimdilik şunu şartlı olarak bilin ki "мягкий знак" harfi "мышь" kelimesi örneğinde olduğu gibi ayırıcı görevi görmüyorsa, "ь" harfi "мышь" kelimesinin dişil isme ait olduğu belirtmek için kullanılmıştır.
Eğer "ь" harfinden sonra isimlerde sıfat oluşturan "-ск" sıfat eki geliyorsa, o kelimedeki "ь" harfi kullanılmaz: "казанский (Казань), кемский (Кемь), сибирский (Сибирь), зверский (зверь), январский (январь)". Lakin, bu kurala uymayan istisnalar da vardır: "сентябрьский, октябрьский, ноябрьский, декабрьский, июньский, деньской" kelimeleri ve sonu "-нь" ile biten Çin adları: "юньнаньский ( Юньнань)". Bu istisnalar dışında, eğer "ь" harfinden sonra isimlerde sıfat oluşturan "-ск" sıfat eki geliyorsa o kelimedeki "ь" harfi kullanılmaz.
Eğitimin ücretsiz ve herkes için erişilebilir olması gerektiğine inanıyoruz. Bu yüzden bir süre önce biz tamamen ücretsiz olarak gelişmeye devam etme kararı aldık. Ancak yeni eğitim dersleri yaratmaya devam etmek için okuyucularımızın maddi desteğine ihtiyacımız var. Sitemizi geliştirmeye ve ilgili maliyetleri ödemek için yardıma ihtiyacımız vardır. Yaptığımız eğitim kurslarını beğendiyseniz ve faydalı buluyorsanızsa, o zaman bizim hesaplara bağış yaparak bize destek ola bilirsiniz.