Rusça ünlü ve ünsüz harfler
Bu derste, biz Rus dilinin fonetiği konusunda bilgi edineceyiz. Rusça ünlü ve ünsüz harflerin özelliklerini öğreneceğiz.
Merhaba arkadaşlar. Biz Rusça kursumuza devam ediyoruz. Bu derste Rusça'da ses bilgisi konusunda bilgi edineceğiz. Rusça'da ses bilgisine "фонетика" denir. Konuşma sesleri, dilbilimin ana dallarından biri olan fonetikte incelenir. Konuşurken telaffuz ettiğimiz seslere konuşma sesleri denir. Dudaklar, dil ve ses telleri konuşma seslerinin üretiminde rol oynar. Konuşma seslerini telaffuz ediyor ve duyuyoruz. Sesler yazıda harflerle belirtilmiştir. Harfleri ise görüyor ve yazıyoruz. Sesleri harflerden ayırmak için ders kitaplarında ve transkripsiyonlarda köşeli parantez içine alınmışlardır.
Sesler farklı özelliklerine göre iki türe ayrılır: ünlüler ve ünsüzler. Rusça'da ünlülere "гласные звуки" denir. Rusça'da ünsüz seslere "согласные звуки" denir. Önceki derste de söylediğimiz gibi Rus alfabesinde 33 harf var. Bunlardan 10 tanesi ünlü, 21 tanesi ünsüz ve 2 harfi - "ъ" ve "ь" harfleri telaffuz edilmiyor, ve bu sebepden de onlar ne ünlülere ne de ünsüzlere ait edilmezler. Ünlüler, ağız boşluğunda serbestçe telaffuz edilir ve ağız boşluğunda hiç bir engellikle karşılaşmazlar. Bu nedenle, net ve aydın ses çıkarırlar. Ünlülerin bir diğer özelliği de heceleri oluşturmasıdır. Rus dili 33 harften oluşmasına rağmen 6'sı sesli, 36'sı ünsüz olmak üzere 42 ses vardır. Rusça'da ünlü ve ünsüzlerin ses ve harf sayısı uyuşmuyor - yazıda sadece 6 ünlü harf varken, 10 ünlü ses vardır. Aynı farkı ünsüzlerde de gore bileriz - 21 ünsüz harf var, ancak toplam 36 ünsüz ses var. Bu niceliksel fark, Rus yazısının bir sıra özelliği ile açıklanmaktadır. Bu özellikleri inceleyelim.
Rusça'da ünlü sesler
Öncelikle Rusça'da ünlü sesler konusuna bakıcaz. Rusça'da ünlüler yalnızca seslerden oluşur. Ünsüzler ise sese ek olarak gürültüden ve ya sadece gürültüden oluşlar. Yani, seste hiç gürültü yoksa, bu bir ünsüz harftir. Söylediğimiz gibi, Rusça'da 10 ünlü harf olmasına rağmen, sadece 6 ünlü ses var. Bunun nedeni, Rusça'da 6 ünlü sesin, yazıda 10 ünlü harfle işaretlenmesidir. Rusça ünlü harfleri ve sesleri daha detaylı olarak tabloda inceliye bilirsiniz:
Şimdi Rus ünlüleri hakkında söylediklerimizi örnekler üzerinde araştıralım: [ и ] - "и" - (милый) [ ы ] - "ы" - (мыло) [ а ] - "а" - (май) ve "я" - (моя). Gördüğünüz gibi, "моя" kelimesi burada 3 harfle yazılmıştır, ancak transkripsiyonda 4 ses ile işaretlenmiştir - [мо́й'а], ve bu kelimeyi telaffuz edersek eğer, burada 4 sesin gerçekten de kullanıldığını göreceğiz. Yani bu kelimede, "я" harfi iki sesle - [ й ] ve [ а ] sesleri ile telaffuz edildi. Ancak bu, Rusça'da "я" harfi ile yazılan tüm kelimelerin 2 sesle telaffuz edilmesi gerektiği anlamına gelmez. Hayır, durum böyle değil - örneğin, "Сяду" [с’а́ду] kelimesi "я" harfiyle yazılır, ancak iki sesle, yani [ й ] ve [ а ] ile telaffuz edilmez, yalnızca [ а ] sesi ile telaffuz edilmişdir. Bunun nedeni, rus fonetik bölümüyle ilgili diğer derslerde Rus yazı kurallarını incelerken bu özellikleri öğreneceğimiz Rus dilinin orfografik ve ortoepik özelliklerinden kaynaklanmaktadır. Şimdilik, sadece [ а ] sesinin ya "а" harfiyle ya da "я" harfiyle yani, 2 harfle yazıldığını bilmeniz yeterli. Aşağıdaki harfler aynı kurala tabi olacaktır: [ о ] - "о" - (мой) və "ё" - (ёлка) [ э ] - "э" - (это) və "е" - (мeл) [ у ] - "у" - (куст) və "ю" - (юла)
Böylece, ilk 2 sesle - [ и ] ve [ ы ] sesleri ile her şey netdir. Her birinin yazıda kendi karşılığı olan tek harfi vardır. Diğer 4 sesli yani - [ а ], [ о ], [ э ], [ у ] harflerinin yazıda işaretlenmesi için 2 tür harf vardır: 1. "а", "о", "э", "у"; 2. "я", "ё", "е", "ю".
İlk harf türü ile her şey net, onların her biri yazıda kendisine karşılık gelen harfle işaretlenmiştir. Bu yüzden onları bir kenara koyduk. Bizi ikinci tür harfler - "я", "ё", "е", "ю" harfleri ilgilendiriyor. Bunlar ses değil, harflerdir. Bunu unutmayın. Bu nedenle, transkripsiyonda onlar kayd edilmezler. Daha doğrusu, ya 2 ses olarak kayd edilirler, örneğin, [мо́й'а] kelimesinde olduğu gibi, veya [ а ], [ о ], [ э ], [ у ] olarak kayd edilirler. Bu sadece aksanlı hecelerde geçerlidir. Sadece aksanlı hecelerde "я", "ё", "е", "ю" harflerinin "а", "о", "э", "у" olarak telaffuz edildiğini, yani 1 sesle telaffuz edildiğini unutmayın. Bu açıdan bakıldığında, "я", "ё", "е", "ю" harflerinin iki işlevi vardır: 1. Bu harfler, kendisinden önce gelen ünsüzün yumuşak bir ünsüz sesi olduğunu gösterir. Rusça'da ünsüzler, özelliklerinden dolayı yumuşak ve sert ünsüzler olmakla 2 türü vardır. Bu dersimizde ayrıca Rusça ünsüzler konusuna da öğreneceyiz ve bununla ilgili ayrıntılı olarak konuşacağız. Şimdilik sadece "я", "ё", "е", "ю" harflerinin kendisinden önce gelen ünsüzün yumuşak bir ünsüz sesi olduğunu gösterdiyini unutmayın. Örneğin: "Сяду" - [ с’а́ду ], "сел" - [ с’э́л ], "сёл" - [ с’о́л ], "сюда" - [ с’уда́ ]. Bu kelimeleri telaffuz ederken eğer dikkat ederseniz, o zaman "С" harfinin yumuşak bir şekilde telaffuz edildiyini göre bilirsiniz. Aynı zamanda, bu kelimelerdeki ilk hece aksanlıdır. 2. Bu harflerin bir başka işlevi de - ünlü harflerden sonra, bir kelimenin başında veya "ъ" ve "ь" - harflerinden sonra 2 ses olarak telaffuz edilmeleridir. Buradakı elave edilen ikinci ünsüz ses - [ й ] sesidir. Örneğin "моя" - [ мо́й'а ] kelimesinde olduğu gibi. "ъ" ve "ь" harflerine ayırıcı da denir. Bir sonraki dersimizde bunun hakkında daha ayrıntılı konuşacağız. Böylece, dediyimiz bu 3 durumda, 2 ses olarak telaffuz edilirler, yani önlerinde telaffuzda sadece 1 [ й ] ünsüz artar. Yazıda bu 4 harf sadece 1 harf olarak işaretlenir. Üç durumun her biri için örneklere daha yakından bakalım: Ünlülerden sonra: "жуёт" - [жуйо́т], "бреют" - [бр’э́йут]; Kelimenin başında: "ел" - [йэ́л], "якорь" - [й'а́кар']; "ъ" ve "ь" - harflerinden sonra: "съел" - [сйэ́л], "вьюн" - [в’йу́н]. Bu, Rus dilinin özelliklerindendir ve bu yüzden Rus alfabesinde sadece 6 ünlü harf bulunurken, 10 ünlü seslidir.
Rusça ünsüzler
Şimdi Rusça ünsüz seslerine bakalım. Rusça ünsüzler ses tellerinin varlığına göre 2 kısma ayrılır - sağır ünsüzler ve sesli ünsüzler. Yani, ses telleri kullanımı mevcutsa, bunlar sesli ünsüzlerdir ve eğer mevcut değillerse, sağır ünsüzlerdir. Sağır ünsüzlere Rusça'da "глухие согласные" denir ve sesli ünsüzlere "звонкие согласные" denir. Sesli ünsüzler - [б], [в], [г], [д], [ж], [з], [й], [л], [м], [н], [р]. Sağır ünsüzler - [к], [п], [с], [т], [ф], [х], [ц], [ч], [ш], [щ].
Aynı zamanda, ünsüz sesler sağırlığa ve sesliliyine göre eşleştirilir ve bu sebepden de iki kısma ayrılır: eşleştirilmiş yani Rusça'da "парные" ve eşleştirilmemiş - Rusça'da "непарные".
Aşağıdaki tabloda sesli ve sağır, eşleştirilmiş ve eşleştirilmemiş ünsüzleri daha net görebilirsiniz. Bu tabloyu hatırlarsanız, Rusça ünsüzler konusunun özelliklerini temamen öğrenmiş olacaksınız. Şu anda gördüğünüz tabloda, Rusçadaki ünsüz seslerin bölgüsüne göre çok güzel bir şekilde işaretlenmiştir. Bu tablo size çok yardımcı olacaktır, eğer Rusça'da fonetik bir analiz yapmanız gerekirse, bu bölünmeleri çok iyi bilmeniz gerekir.
Tablodan da anlaşıldığı gibi ünsüz harfler, aynı zamanda dilin ağız boşluğunda telaffuz edildiğinde aldıkları forma göre yumuşak ve sert ünsüzlere ayrılır. Yani, belirli özelliklerden dolayı ünsüzler sağır ve sesli olmaları ile yanı sıra, sert ve yumuşak da ola bilirler. Telaffuz sırasında dilin orta kısmı yukarı doğru yükselirse, bu ünsüz ses yumuşak bir sestir. Sert ünsüzlere Rusça'da "твердые согласные" denir. Yumuşak ünsüzlere "мягкие согласные" denir.
Dikkat etdiyseniz, transkripsiyonda harfin sağ üst kısmında yumuşak ünsüz sesler virgülle işaretlenmiştir. B, ünsüz sesin transkripsiyonda aksanlı değil yumuşak olduğunu belirtmek için kullanılır. Bunu karıştırmayalım.
Bir şeyi de söyleyim, hatırlarsanız, ünlülerden bahsederken, "я", "ё", "е", "ю" harflerinin kendisinden önceki ünsüz sesin yumuşak bir ünsüz olduğu anlamına geldiğini belirtmiştik. Burada bir istisna var. Dolayısıyla, "ж" ve "ш" ünsüzlerinden sonra gelen bu harfler, "ж" ve "ш" ünsüzlerinin yumuşak telaffuzunu göstermez. Tablodan da görebileceğiniz gibi, modern Rusça'da bu sesler sert ünsüz seslerdir.
Böylece, bu dersin sonuna geldik. Teşekkürler ve bir sonraki dersimizde görüşmek üzere.
Eğitimin ücretsiz ve herkes için erişilebilir olması gerektiğine inanıyoruz. Bu yüzden bir süre önce biz tamamen ücretsiz olarak gelişmeye devam etme kararı aldık. Ancak yeni eğitim dersleri yaratmaya devam etmek için okuyucularımızın maddi desteğine ihtiyacımız var. Sitemizi geliştirmeye ve ilgili maliyetleri ödemek için yardıma ihtiyacımız vardır. Yaptığımız eğitim kurslarını beğendiyseniz ve faydalı buluyorsanızsa, o zaman bizim hesaplara bağış yaparak bize destek ola bilirsiniz.